Далоня

Колісь буў ці жыў такі у нас чоловек Шпакевіч Захар. А ў ёго жонкі да було малэ дзіця. Коліся жонцы з малым дзіцям ніхто дзекрэтоў не даваў, ек цепер даюць. Да трэба було іці жаць до пана, коб заробіць шчо, да і одробіць паншчыну. От і жонка пошла на поле жаць, і дзіця з собою ўзела ў кольбелі. Дзіця спіць, а жонка жне. Потым дзіця прочнулоса, есці захоцело, а жонка подышла, узела дзіця і дала ему цыцку. Ек побачыў гето эконом, ек подбежыць до ее і ек дасць ёй у морду. А тут побачыў ее чоловек Захар, да ек подскочыць, да ек дасць ёму далонею, а той так і полецеў.

Эконом после ёго падаў на суд. Прышла повестка ехаці на суд Захару ажно ў Мозыр. А чым Захар поедзе? Трэба пешком іці. Для гетого трэба неколькі дзён іці, а обуток екі быў – лапці, а воны скоро сціраюцца. Тоды Захар наплёў лапцей мо пар пяць і пошоў бедны ў Мозыр на суд. А перэд тым ек іці, сказаў сам собе такі заговор: «На медзведзі еду, воўком подпіраюса, вужом попэрожуса і нічого не боюса». І пошоў так з хаты.

А на суду судзья пытае: «Захар, чым ты его біў?». А Захар не прыдумаў сказаць, шчо рукою ці кулаком, да похопіў сказаць: «Ладонею». З тых пор і прозвалі Захара – Ладонею.

А судзья его не осудзіў, бо трэба ж було жонцы покорміць дзіця. А Захару помог заговор его. І Захару суд просьціў усё. І так вон вернуўса домоў не засуджаны.

Эканом

Жыў у нас на Дуброві эконом, екі хворэў коростою, а на голове его булі коўтуны. Ох, і ўрэдны ж буў гэты эконом! Вон собе дзержаў поварыху, якая ёму варыла. І ось гэта жонка-поварыха подумала звесьці ёго з свету. Зловіла вона вужа і наварыла эконому з вужом супу. А вон наеўса гэтого супу і ешчэ попросіў. «Жонка-поварыха, подлі гетого супу, такого смачненького», - говорыць эконом. А жонка-повар думае: «Холеру тобе смачны, ось скоро олохне цебе, вырубішса ты, з’еўшы столькі супу з вужом». А эконом после такое «смачное еды» так моцно заснуў, шчо спаў дзве ночы і дзень. А жонка-повар думае, шчо вон ужэ умёр. А ж той эконом спіць собе, а ек поворочваўса, то коўтуны з головы злеталі. Потым вон прочнуўса, устаў, а голове его так добрэ, так лёгко, шчо вон од велікое радосці, шчо вон поправіўса, говорыць: «Коб я знаў, од чого я поправіўса, од чого вылечыўса, я даў бы тому чоловеку свободу от паншчыны». А поварыха ему і кажэ: «Гето я тобе наварыла з вужом супу, коб ты поправіўса». Эконом поверыў ёй і освободзіў ее од паншчыны.

Галоўчын востраў

Мне росказалі людзі з Оздаміч. Гэто село блізко коло нас, тры кілометры. Пад Радунню е Голоўчын остраў, дзе рэка Сьцвіга, кілометры тры, чатыры можа.

Коліса дзержалі хозяіны по пяць, по дзесяць короў, волоў, коней. Жылі тогда одзінолічно. Поле трэба-ка было ўгнойваць, то дзержалі багато худобы. У лесі цекла рэка Сцвіга. Вона і зара цячэ. То в тэ врэм’я хозяіны весною отпраўлялі ўсю свою худобу ў лес. Там робілі курэне, ездзілі дубамі і доілі короў, паслі іх. І так, пока не спадала вода, бо вода залівала лугі.

У войску рэкрутытады дваццаць пяць лет служылі. Одзін не дослужыў, уцёк сюды к нам у лес.

Поехалі чоловек з жонкаю з Оздаміч у лес доіць короў і доглядаць і ўзелі з собою собаку Жучку. Ентон пойшоў погледзець, дзе пасуцца волы. Палажка почала доіць корову, і тут вона почула, шчо ее чоловек крычыць: «Поможы!». Палажка пошла погледзець, шчо гэто таке? Вона побачыла, шчо ее чоловека нехто душыць. Рэкрут, шчо вцёк з арміі, этом мужыку, давіць яго, а этот просіць о помошчы: «Палажка, поможы!». Але Палажка говорыць: «Хто победзіць, той і будзе мой», - і з места не поворушылас. Ентону толькі прышло ў голову, шчо ў его ешчэ собака Жучка, і вон клікнуў его: «Жучка, поможы!». І собака почаў грысці і рваць того чужого чоловека за бокі, за рукі. Хозяін почуствоваў ослабевшэ цело нападаўшого, подмяў его под себе і забіў. Потом за эту жонку свою, за косу, к пяньку: «Кладзі голову!». І отсёк голову своей жонцы Палажцы. Только остаўса верным собака Жучка. Гетэ место і зарака называецца Головосек, Голоўчын остраў.

Пракопка

Було гето ў Церэблічах. Коліса людзі жылі одзінолічно. Була своя земля. У кого було багато, а ў кого було ее і мало. У кого мало, то тому було жыць трудно. Була беднота. Але не ўсе бедные ходзілі красці, а толькі хто да хто. А коліса жыто пожнуць, у снопы повяжуць, у копы постаўляць. Ось надумаўса хозяін узнаць, хто ў его снопы крадзе. Зашоў увечэры, сеў у копу дай жджэ. Чуе, йдзе нехто. Подходзіць до копы дай кажэ: «Здороў, копко!». А той з копы познаў Прокопа, дай отвечае: «Здороў, Прокопко!». А Прокопко зноў сам собе говорыць: «Ужэ ўсе людзі спяць». «Ну, то возьмі снопкоў пяць», - отвечае голос з копы. А Прокоп ўзяў снопкоў, дай пошоў дамоў, ек бы так і трэба. Так хозяін доведаўса, хто краў его снопы жыта.   

Цыцкі

Було гэто даўно, йшчэ коліся. Жыла ў Цераблічах бабка. Прозвалі яе бабка Шмудало. Ось вона росказала, што гэто було з ею таке. Пры Польшчы йшчэ. Ягоды бралі не грэбёнкамі, а рукамі. Шчоб у лес по ягоды йсці, то трэба быў такі квіток. Ну, ось пошлі жонкі ў лес. У іх квіткі булі, а ў бабы квітка не було з собою: мо забуласа дома, а мо злотых не було, шчоб купіць? І ось вона пошла без квітка, а тут іх убачыў леснік, Марыніч яго звалі. Вон стаў провераць у жонок квіткі, а бабка Шмудало давай уцекаць. Тогды леснік за ею і поймаў ее. І стаў ее пытаць: «Як твоё імя?». А вона ему говорыць: «У мене нема, паночку, імья, у мяне толькі цыцкі!». Леснік розозліўсада ек закрычыць: «Псякрэў, як твоё імя?». А бабка Шмудало зноў ему: «Ох, паночку, у мене нема імья, у мене толькі цыцкі». І показвае ему на свое грудзі. Леснік подумаў, шчо баба дурновата. Нічого не добіўса од ее, плюнуў і пошоў. А бабка Шмудало набрала ягод і пойшла разом з жонкамі домоў.